Suwalszczyzna.net » Atrakcje » Bania (sauna tradycyjna)

Prawdopodobnie to staroobrzędowcy zbudowali pierwsze banie na terenie Suwalszczyzny. Typowa bania to budynek drewniany, rzadziej spotykane są banie murowane lub gliniane. Dach bani był dwuspadowy. Wewnątrz znajdował się przedsionek i właściwa łaźnia. Stał w niej piec z narzuconymi kamieniami, często z miejscem na sagan do grzania wody. Znajdowały się tam też ławki do siedzenia i pałok, czyli miejsce gdzie temperatura była najwyższa, służące do "parzenia się".

Banie budowano na obrzeżach miejscowości, nad wodą: na brzegu jeziora, albo w pobliżu rzeki czy strumienia, w których można było szybko schłodzić rozgrzane w bani ciała. Dawniej sauny zażywało się zazwyczaj w sobotę, po całym tygodniu ciężkiej pracy w gospodarstwie. Osobno korzystali z niej mężczyźni i chłopcy, a osobno kobiety i dziewczęta. Było to miejsce spotkań towarzyskich. Rozmawiano tam o bieżących sprawach wsi, o polityce i o historii. Do dziś w miejscowości Piotrowa Dąbrowa jest jedna z ostatnich, odbudowana i działająca gliniana sauna.
Tradycja używania bani w końcu lat 90. ubiegłego wieku powoli zanikała. Dziś powraca się do wykorzystywania bani, stała się ona dodatkową atrakcją turystyczną. Tradycyjne banie znajdują się jeszcze w kilku wsiach na Suwalszczyźnie. Większość z nich jest usytuowana nad rzeką Czarną Hańczą.

Aby dostatecznie ogrzać banię, trzeba palić w piecu przez dwie lub trzy godziny. W takiej tradycyjnej "czarnej" bani brak jest komina, a dym wydobywa się z paleniska do pomieszczenia, a następnie na zewnątrz - przez otwarte drzwi i okna. Po nagrzaniu kamieni do odpowiedniej temperatury wygarnia się z paleniska popiół i resztki węgla drzewnego. Zamyka się drzwi i okna, a rozgrzane kamienie polewa się wodą, aby uzyskać wysoką wilgotność powietrza, przez co odczuwalna temperatura jest wyższa. Temperatura w pomieszczeniu jest rozłożona nierównomiernie - pod sufitem sięga nawet 100-120°C, a przy podłodze 40-60°C.